مقاله دکتر نصیر صابری مدیر ترویج فنی جنوبگان
ماهنامه انجمن پسته ایران
تنهــا راه حــل کنتــرل آفــات، آفت کش هــا نیســتند، امــا بــه عنــوان ابــزاری قدرتمنــد در برنامــه مدیریــت تلفیقــی اســتفاده میشــوند. اسـتفاده بی رویـه و غیـر اصولـی مشـکلاتی را از قبیـل طغیـان آفـات ثانویـه و همچنیـن بی اثـر شـدن سـموم بـر آفـات را به وجـود آورده اسـت. کاهـش اثـر و نتیجـه نگرفتـن از سـموم دلایلـی دارد کـه در ادامـه ایـن مقالـه شـرح خواهـم داد.
یکـی از دلایل نتیجـه نگرفتـن از آفت کش هـا مقـاوم شـدن آفـات نسـبت بـه سـموم اسـت. امـا بـه ایـن نکتـه بایـد توجـه شـود کـه بـروز مقاومــت بــه آفت کش هــا پدیــده ای غیرقابــل اجتنــاب اســت، امــا میتــوان بــا مدیریــت در اســتفاده از آفت کش ها ایــن اتفــاق را بــه تأخیــر انداخــت. اســتفاده از دوزهــای بالاتــر از توصیه هــای ثبــت شــده یــک آفــت کــش و تکـرار سمپاشـی بـا یـک نـوع یـا یـک گـروه (از نظـر نحـوه عملکـرد) از آفت کش هـا ایـن اتفـاق را سـرعت می بخشـد. پس تنـاوب در اسـتفاده از سـموم در مبـارزه شـیمیایی میتوانـد سـرعت مقاومــت را کاهــش دهــد.
یکــی از دلایــل بی نتیجــه بــودن مبــارزه شــیمیایی، سمپاشــی در زمانــی اســت کــه آفــت یــا در دســترس ســم نیســت و نفــوذ خــود را انجــام داده اســت یــا حساســیت آفــت نسـبت بـه سـم بـا افزایـش سـن و رشـد کمتـر شده اسـت. در نتیجـه بـا کسـب دانـش نسـبت بـه زمـان نفـوذ حشـره و بیشـترین حساسـیت مرحلــه رشــدی آن میتــوان نتیجــه بهتــری را از سـموم گرفـت.
در مـورد زمـان سمپاشـی، در طـول روز و شـب بایـد سـاعتی انتخـاب شـوند کــه محلــول ســم بــه ســرعت توســط آفتــاب تبخیــر نشــود و مانــدگاری بهتــری داشــته باشـد. همچنیـن، زمـان سـاکن بـودن حشـرات آنهایـی کـه پـروازی هسـتند میتـوان خصوصـا تأثیـر بهتـری دیـد. در مــورد کیفیــت ســموم مصرفــی نیــز بایــد دقــت کافــی داشــت و از فروشــندگان مجــازی کــه دارای مجــوز فروشــندگی ســموم از نظــام مهندســی هســتند، تهیــه شــود.
در اسـتفاده از سـموم تاریـخ گذشـته بـه علـت ارزان بــودن دقــت شــود. کاســته شــدن اثــر ســموم تاریــخ گذشــته را از طریــق رســوب شـدن، دو فـاز شـدن و یـا تغییـر رنـگ میتوان تشـخیص داد، امـا گاهـی ایـن تغییـرات در فـاز شـیمیایی رخ میدهـد کـه نفـوذ و اثـر سـموم کاهــش پیــدا میکنــد.
یکــی از عوامــل موثــر بــر میــزان تأثیرگــذاری ســموم، اســیدیته (pH) آبــی اســت کــه ســم بــا آن مخلــوط مــی شــود. اکثــر ســموم در اسـیدیته بـالا هیدرولیـز میشـوند.
هیدرولیـز بـه ایـن معنـی اسـت کـه یـک ترکیب شکسـته میشـود و فرمـول ابتدایـی آن از بیـن مـیرود و از تأثیــر آن بســیار کاســته میشــود. مــدت زمانـی کـه سـموم در معـرض آب بـا اسـیدیته بالا قـرار میگیرنـد در کاهـش اثـر نقـش دارد.
گاهـی کشـاورزان شـوری (EC) را بـا اسـیدیته یکسـان میداننـد، درحالیکـه ایـن دو کاراکتـر از هـم جـدا هسـتند. آبهای شـیرینی هسـتند کــه اســیدیته بــالای ۸ دارنــد. بنابرایــن، در تنظیـم اسـیدیته آب بایـد دقـت لازم را داشـت.
مثالــی کــه در کاهــش اثــر ســموم در مــورد اســیدیته آب وجــود دارد، آفت کشــی بنــام کاپتــان اســت کــه در اســیدیته بــالای ۸ در مـدت زمـان کمتـر از نیـم سـاعت، ۵۰ درصـد ســم هیدرولیــز میشــود؛ به عبــارت دیگــر، بعـد از ایـن مـدت اثـر سـم ۵۰ درصـد کاهـش پیــدا کرده اســت. گاهــی اوقــات بــا توجــه بــه بارندگی هــا و بادهــای شــدید، اســتفاده از محلــول ســم تهیــه شــده را بــه روزهــای بعــد موکــول میکنیــم، در ایــن شــرایط اگــر اســیدیته آب مناســب نباشــد، بــه احتمــال بســیار زیــاد تأثیــر ســم مصرفــی مــا کاهــش خواهد داشــت.
اســتفاده از تنظیــم کننده هــای اسـیدیته میتوانـد راه حلـی بـرای ایـن مشـکل باشــد. اســتفاده از مــواد همــراه یــا ادجوانت هــا بــر ســموم اثرگــذاری بیشــتر ســموم خصوصــا نفــوذی و سیســتمیک میتوانــد نقــش داشــته باشــد.
صابون هــای کشــاورزی جــزو ادجوانت هــا هســتند کــه بــا کاهــش کشــش سـطحی باعـث پخـش شـوندگی و مانـدگاری بیشــتر محلــول ســم یــا کــود روی ســطح موجــب اثرگــذاری بهتــر میشــوند. و متعاقبــا صابون هــای کشــاورزی بــه دو دســته یونــی و غیریونــی تقســیم میشــوند.
صابون هــای یونــی نیــز بــا از بیــن بــردن مــوم ســطح بــدن حشــره میتواننــد باعــث کشــته شــدن آفــت شــوند. صابون هــای غیریونــی قابلیــت اختـلـاط بــا اکثــر ســموم و کودهــا را دارنــد و پیشــنهاد میشــود بــه همــراه ســموم سیســتمیک اســتفاده شــوند، زیــرا باعــث نفـوذ و جـذب بیشـتر و در نتیجـه تأثیـر بهتـر میشــوند.